ฝีดาษวานร หรือ Monkeypox เป็นโรคติดเชื้อที่กำลังได้รับความสนใจมากขึ้นจากทั่วโลก เนื่องจากการแพร่ระบาดที่เกิดขึ้นในหลายพื้นที่และจำนวนผู้ป่วยที่เพิ่มขึ้น ฝีดาษวานรมีต้นกำเนิดจากสัตว์และแพร่สู่คนเป็นหลัก แต่การแพร่เชื้อระหว่างคนสู่คนก็สามารถเกิดขึ้นได้เช่นกัน นอกจากจะทำให้เกิดผื่นและแผลพุพองแล้ว อาการที่คล้ายไข้หวัดใหญ่ เช่น ไข้สูง ปวดเมื่อยตามตัว ยังเป็นอีกหนึ่งสัญญาณสำคัญของโรคนี้ การเรียนรู้และเข้าใจฝีดาษวานรจะช่วยให้เราสามารถป้องกันและควบคุมการแพร่ระบาดได้ดียิ่งขึ้น
ฝีดาษวานรคืออะไร?
ฝีดาษวานรเกิดจากไวรัสที่มีชื่อว่า Monkeypox virus ซึ่งอยู่ในตระกูลเดียวกับไวรัสที่ก่อให้เกิดโรคฝีดาษคน (Smallpox) แต่มีความรุนแรงน้อยกว่า ฝีดาษวานรมีการแพร่กระจายส่วนใหญ่ในพื้นที่ของแอฟริกากลางและแอฟริกาตะวันตก แต่ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมาได้เริ่มมีการแพร่กระจายไปยังส่วนต่างๆ ของโลกผ่านการเดินทางและการค้าสัตว์ป่า
ไวรัสฝีดาษวานรสามารถแพร่เชื้อจากสัตว์สู่คนได้ โดยสัตว์ที่อาจเป็นพาหะนำโรคได้แก่ หนู ลิง และสัตว์ป่าที่ติดเชื้อ แต่การแพร่เชื้อจากคนสู่คนก็เกิดขึ้นได้ โดยเฉพาะผ่านการสัมผัสโดยตรงกับสารคัดหลั่งจากร่างกายของผู้ติดเชื้อโดยการมีเพศสัมพันธ์ เช่น น้ำลาย สารน้ำจากตุ่มพุพอง หรือการสัมผัสผื่นและแผลของผู้ติดเชื้อ นอกจากนี้การใช้สิ่งของร่วมกัน เช่น ผ้าปูที่นอนหรือผ้าเช็ดตัวที่ปนเปื้อนเชื้อไวรัส ก็สามารถเป็นอีกหนึ่งช่องทางในการแพร่กระจายเชื้อได้
ฝีดาษวานรในไทย
ในปี 2565 โรคฝีดาษวานรเริ่มเป็นที่สนใจในประเทศไทย เมื่อมีการรายงานผู้ป่วยรายแรกที่ติดเชื้อไวรัสนี้ ซึ่งเป็นนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติที่เดินทางเข้ามาในประเทศจากทวีปยุโรป จากการพบผู้ติดเชื้อรายแรกนี้ทำให้หน่วยงานสาธารณสุขไทยได้เริ่มตระหนักถึงความสำคัญของการเฝ้าระวังโรคนี้อย่างเข้มงวด
ฝีดาษวานรในไทยส่วนใหญ่มาจากการติดเชื้อในต่างประเทศแล้วนำกลับเข้ามาแพร่ในประเทศ โดยเฉพาะในช่วงที่มีการเดินทางระหว่างประเทศมากขึ้น หลังการระบาดของโควิด-19 ไทยจึงเฝ้าระวังโรคนี้อย่างต่อเนื่อง แม้จะยังไม่มีการแพร่ระบาดเป็นวงกว้าง แต่ก็มีความกังวลเกี่ยวกับการแพร่กระจายที่อาจเกิดขึ้นจากผู้เดินทางที่ติดเชื้อโดยไม่แสดงอาการชัดเจน
กรมควบคุมโรค (Department of Disease Control) ได้ออกมาตรการเฝ้าระวังผู้เดินทางเข้ามาในประเทศ โดยเฉพาะจากประเทศที่มีการระบาดของฝีดาษวานร นอกจากนี้ยังมีการคัดกรองผู้ที่มีอาการต้องสงสัย เช่น
- ไข้สูง
- ผื่นพุพอง
- แผลที่ผิวหนัง
เพื่อป้องกันไม่ให้โรคแพร่กระจายต่อไป นอกจากนี้ยังมีการรณรงค์ให้ประชาชนตระหนักถึงสุขอนามัยส่วนบุคคล การป้องกันตนเอง และการใช้วัคซีนในกลุ่มเสี่ยง
อาการของฝีดาษวานร
อาการของฝีดาษวานรจะแบ่งเป็นสองระยะ ระยะแรกคืออาการไข้สูง ปวดเมื่อยตามร่างกาย ปวดหัว ปวดหลัง หนาวสั่น และต่อมน้ำเหลืองบวม ซึ่งอาการเหล่านี้คล้ายกับโรคไข้หวัดใหญ่ทั่วไป หลังจากนั้นประมาณ 1-3 วัน จะเริ่มมีผื่นขึ้นที่ใบหน้า ลำตัว และแขนขา ผื่นเหล่านี้จะพัฒนาไปเป็นตุ่มนูนแดง ตุ่มน้ำ และกลายเป็นตุ่มหนอง จากนั้นตุ่มหนองจะแห้งและลอกออกไป
ผื่นและตุ่มพุพองนี้เป็นลักษณะเฉพาะของฝีดาษวานร ซึ่งสามารถปรากฏทั่วร่างกาย ไม่เพียงแค่ใบหน้าหรือลำตัว และอาจสร้างความเจ็บปวดหรืออักเสบได้ อาการมักจะหายไปเองภายใน 2-4 สัปดาห์ แต่ในบางกรณี โดยเฉพาะในกลุ่มที่มีภูมิคุ้มกันอ่อนแอ เช่น เด็กเล็ก ผู้สูงอายุ หรือผู้ที่มีโรคประจำตัว โรคนี้อาจมีอาการรุนแรงและจำเป็นต้องได้รับการรักษา
ฝีดาษวานร ป้องกันได้
การป้องกันฝีดาษวานรไม่ใช่เรื่องยาก หากเรารู้ข้อมูลและปฏิบัติตามแนวทางป้องกันที่ถูกต้อง ฝีดาษวานรสามารถป้องกันได้ด้วยการหลีกเลี่ยงการสัมผัสใกล้ชิดกับผู้ที่ติดเชื้อหรือมีอาการสงสัย นอกจากนี้ยังควรปฏิบัติตามมาตรการสุขอนามัยส่วนบุคคลที่ดี เช่น การล้างมือด้วยสบู่และน้ำสะอาด หรือการใช้เจลแอลกอฮอล์ล้างมือเมื่อไม่สะดวกล้างมือด้วยน้ำ การหลีกเลี่ยงการใช้สิ่งของส่วนตัวร่วมกับผู้อื่น เช่น ผ้าปูที่นอนหรือผ้าเช็ดตัว ก็เป็นอีกหนึ่งวิธีที่ช่วยลดความเสี่ยงในการติดเชื้อ
นอกจากนี้ หน่วยงานสาธารณสุขยังแนะนำให้ประชาชนเฝ้าระวังสุขภาพของตนเอง โดยหากมีอาการไข้สูง ปวดเมื่อย หรือมีผื่นขึ้นผิดปกติ ควรรีบพบแพทย์เพื่อตรวจเช็คอาการ และปฏิบัติตามคำแนะนำทางการแพทย์อย่างเคร่งครัด
การฉีดวัคซีนป้องกัน ฝีดาษวานร
ปัจจุบันมีวัคซีนบางชนิดที่สามารถช่วยป้องกันการติดเชื้อไวรัสฝีดาษวานรได้ วัคซีนป้องกันโรคฝีดาษคน (Smallpox) ซึ่งเคยใช้ในการกำจัดโรคฝีดาษในคนเมื่อหลายสิบปีก่อน มีประสิทธิภาพในการป้องกันฝีดาษวานรได้เช่นกัน เนื่องจากไวรัสทั้งสองชนิดมีความคล้ายคลึงกัน อย่างไรก็ตาม วัคซีนนี้ไม่ใช่สิ่งที่จำเป็นต้องฉีดในทุกคน โดยปกติจะถูกแนะนำให้ใช้เฉพาะในกลุ่มคนที่มีความเสี่ยงสูง เช่น เจ้าหน้าที่สาธารณสุข หรือผู้ที่ทำงานเกี่ยวข้องกับการวิจัยไวรัสเท่านั้น
สำหรับประชาชนทั่วไป การป้องกันตนเองจากการสัมผัสเชื้อและการเฝ้าระวังสุขภาพตัวเองถือเป็นวิธีที่สำคัญที่สุด
การป้องกันและรับมือฝีดาษวานรในอนาคต
แม้ว่าปัจจุบันฝีดาษวานรจะยังไม่เป็นโรคที่แพร่ระบาดอย่างกว้างขวางในประเทศไทย แต่มาตรการป้องกันและการเตรียมพร้อมรับมือยังคงเป็นสิ่งจำเป็น เนื่องจากโรคนี้มีโอกาสแพร่ระบาดไปยังพื้นที่ต่าง ๆ ได้จากการเดินทางระหว่างประเทศ ในอนาคตหากการแพร่ระบาดของฝีดาษวานรยังคงมีอยู่ หน่วยงานสาธารณสุขจะต้องมีการเฝ้าระวังและติดตามสถานการณ์อย่างใกล้ชิด
การให้ข้อมูลที่ถูกต้องและเพียงพอแก่ประชาชนเป็นกุญแจสำคัญที่จะช่วยป้องกันไม่ให้เกิดความวิตกกังวลเกินเหตุ ในขณะเดียวกันก็ช่วยให้ประชาชนสามารถปฏิบัติตามแนวทางการป้องกันโรคได้อย่างถูกต้องและมีประสิทธิภาพ
ในระยะยาว การวิจัยเกี่ยวกับไวรัสฝีดาษวานร รวมถึงการพัฒนาวัคซีนที่มีประสิทธิภาพในการป้องกันโรค จะช่วยให้มนุษยชาติสามารถรับมือกับการแพร่ระบาดได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น การพัฒนาทางการแพทย์และสาธารณสุขและการติดตามข่าวสารเกี่ยวกับฝีดาษวารนรจะเป็นปัจจัยสำคัญในการลดการแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อต่าง ๆ ในอนาคต
